Nâng cao vai trò của thanh niên trong bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên không gian mạng
Trong thời đại chuyển đổi số mạnh mẽ hiện nay, không gian mạng đã trở thành một phần tất yếu của đời sống xã hội và là “mặt trận tư tưởng mới” trong công cuộc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Thanh niên – với đặc trưng năng động, sáng tạo và làm chủ công nghệ – vừa là lực lượng sử dụng Internet, mạng xã hội nhiều nhất, vừa là đối tượng chịu nhiều tác động từ thông tin đa chiều trên không gian mạng. Thực tiễn cho thấy, thanh niên đã có những đóng góp tích cực trong công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, song đồng thời cũng còn tồn tại không ít hạn chế cần khắc phục.
1. Thực trạng việc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên không gian mạng của thanh niên trong thời gian qua
1.1. Mặt tích cực
Trong những năm gần đây, nhiều thanh niên đã thể hiện rõ vai trò là lực lượng xung kích, đi đầu trong công cuộc đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng. Một số biểu hiện nổi bật như sau:
Tích cực lan tỏa thông tin chính thống, nhiều bạn trẻ chủ động chia sẻ các bài viết, video, infographic tuyên truyền về chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, lịch sử Đảng…, các thành tựu của đất nước và chính sách của Đảng, Nhà nước. Họ sử dụng mạng xã hội như một kênh truyền thông hiệu quả để chuyển tải thông điệp tích cực, từ đó góp phần định hướng dư luận.
Chủ động phản biện các thông tin sai lệch, một bộ phận thanh niên có bản lĩnh chính trị vững vàng đã mạnh dạn lên tiếng, viết bài phản bác, bình luận có lý lẽ để đấu tranh lại các luận điệu xuyên tạc, phủ nhận vai trò lãnh đạo của Đảng, bóp méo lịch sử, bôi nhọ cá nhân, tổ chức. Họ là những “chiến sĩ thầm lặng” trên mặt trận tư tưởng số.
Sáng tạo nội dung truyền thông yêu nước, thanh niên hiện đại biết tận dụng công nghệ để xây dựng các kênh truyền thông như YouTube, TikTok, Podcast, Facebook page… với nội dung giáo dục chính trị - tư tưởng hấp dẫn, gần gũi, mang tính lan tỏa cao. Một số bạn trẻ đã sản xuất video, phim ngắn, clip hoạt hình truyền tải thông điệp “bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng” theo phong cách trẻ trung, thu hút hàng trăm nghìn lượt xem.
Tham gia các phong trào, cuộc thi tuyên truyền, nhiều đoàn viên, thanh niên tích cực hưởng ứng các chương trình như: “Mỗi ngày một tin tốt – Mỗi tuần một câu chuyện đẹp”, “Thanh niên với Đảng”, “Tuổi trẻ Việt Nam sắt son niềm tin với Đảng”… do Trung ương Đoàn và các tổ chức phát động, qua đó nâng cao nhận thức chính trị và lan tỏa tinh thần yêu nước.
Những biểu hiện trên cho thấy, thanh niên ngày nay không chỉ là người tiếp nhận thông tin mà còn là “người truyền lửa”, có vai trò quan trọng trong việc lan tỏa tinh thần tích cực và giữ vững trận địa tư tưởng trên không gian mạng.
1.2. Hạn chế
Bên cạnh những điểm sáng đáng ghi nhận, thực tiễn cũng chỉ ra nhiều hạn chế và tồn tại trong nhận thức, kỹ năng và hành động của thanh niên trong công cuộc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên không gian mạng:
Thiếu bản lĩnh chính trị và khả năng phân tích thông tin, một bộ phận thanh niên còn mơ hồ, thiếu kiến thức lý luận chính trị cơ bản, không đủ bản lĩnh để nhận diện và phản bác các luận điệu sai trái, xuyên tạc. Trước các thông tin tiêu cực, họ dễ dao động, bị dẫn dắt theo cảm xúc mà không kiểm chứng tính xác thực của nguồn tin.
Vô cảm với các vấn đề chính trị – xã hội, tình trạng thờ ơ, thiếu quan tâm đến thời sự, chính trị, tư tưởng vẫn tồn tại trong không ít bạn trẻ. Họ coi mạng xã hội chỉ là nơi giải trí, thể hiện bản thân mà không nhận thức được đây còn là mặt trận tư tưởng cần sự góp sức của mỗi công dân.
Vô tình tiếp tay cho thông tin độc hại, nhiều bạn trẻ thiếu kỹ năng kiểm chứng thông tin, dễ dàng chia sẻ hoặc bình luận theo cảm tính những nội dung giật gân, phản cảm, xuyên tạc, từ đó vô tình góp phần lan truyền thông tin sai lệch, tiếp tay cho các thế lực thù địch.
Thiếu kỹ năng phản biện và truyền thông tích cực, không ít thanh niên tuy có nhiệt huyết nhưng lại thiếu phương pháp, không biết cách phản bác đúng mực, dẫn đến hiệu quả chưa cao hoặc thậm chí phản tác dụng. Việc chưa được trang bị bài bản về kỹ năng đấu tranh trên mạng khiến cho tiếng nói của thanh niên còn “lép vế” trước những luồng thông tin sai trái được dàn dựng công phu.
Thiếu các tổ chức, nhóm thanh niên chuyên trách, việc tổ chức lực lượng thanh niên đấu tranh tư tưởng trên mạng còn rời rạc, thiếu sự phối hợp và định hướng rõ ràng. Các mô hình nhóm “xung kích thông tin” ở cơ sở vẫn còn ít và hoạt động chưa thật sự chuyên sâu, bài bản.
2. Giải pháp góp phần nâng cao trách nhiệm của thanh niên trong bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên không gian mạng
Một là, Tăng cường giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thanh niên.
Việc giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức và lối sống là nền tảng để hình thành một lớp thanh niên có phẩm chất tốt đẹp, kiên định với con đường mà Đảng và dân tộc đã lựa chọn. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự bùng nổ thông tin hiện nay, thanh niên dễ bị tác động bởi những quan điểm lệch lạc, phi chính thống. Vì vậy, cần đưa nội dung giáo dục chính trị, tư tưởng vào chương trình giảng dạy của các cấp học một cách khoa học, hấp dẫn, phù hợp với tâm lý và cách tiếp cận của giới trẻ. Thay vì lối truyền đạt khô cứng, nên sử dụng phương pháp tương tác, kể chuyện, mô phỏng tình huống, hoặc lồng ghép các hình thức nghệ thuật, kỹ thuật số để giúp thanh niên dễ tiếp thu và tiếp cận tự nhiên hơn.
Bên cạnh đó, việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa, tọa đàm, hội thảo theo chuyên đề liên quan đến chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và lịch sử Đảng sẽ tạo điều kiện để thanh niên được trao đổi, phản biện và bày tỏ quan điểm cá nhân trên nền tảng lý luận vững chắc. Từ đó, không chỉ góp phần khơi dậy lòng tự hào dân tộc, mà còn giúp thanh niên hình thành bản lĩnh chính trị, ý thức trách nhiệm với Tổ quốc và cộng đồng.
Hai là, Nâng cao kỹ năng sử dụng không gian mạng một cách an toàn, có trách nhiệm.
Không gian mạng vừa là cơ hội, vừa là thách thức đối với thanh niên. Việc tiếp cận nhanh chóng với thông tin đa chiều nếu không đi kèm với kỹ năng chọn lọc, phân tích, phản biện sẽ dễ dẫn đến lệch lạc trong nhận thức. Do đó, cần tổ chức các lớp tập huấn, các khóa học chuyên đề ngắn hạn về kỹ năng sử dụng mạng xã hội một cách an toàn, thông minh, có trách nhiệm.
Những nội dung cần chú trọng bao gồm: kỹ năng nhận diện và phản bác thông tin giả mạo, tin sai sự thật; kỹ năng đối thoại và phản biện trên nền tảng lý luận chính trị vững vàng; kỹ năng bảo vệ thông tin cá nhân và giữ an toàn trên không gian mạng. Đồng thời, việc phổ biến kiến thức pháp luật về an ninh mạng, Luật An ninh mạng, Luật Báo chí, Luật Giao dịch điện tử… sẽ giúp thanh niên hiểu rõ ranh giới giữa quyền tự do và trách nhiệm công dân khi tham gia vào môi trường mạng.
Ba là, Phát huy vai trò của tổ chức Đoàn – Hội – Đội trong dẫn dắt thanh niên.
Các tổ chức chính trị – xã hội của thanh niên như Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, Hội Sinh viên Việt Nam, Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh cần tiếp tục khẳng định vai trò nòng cốt trong việc định hướng tư tưởng, dẫn dắt hành vi, lan tỏa giá trị tích cực trong giới trẻ. Cần thành lập và nhân rộng các mô hình, đội hình thanh niên xung kích chuyên đấu tranh phản bác thông tin sai lệch trên không gian mạng. Những đội hình này không chỉ hoạt động hiệu quả trong việc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, mà còn là môi trường rèn luyện, nâng cao năng lực thực tiễn cho thanh niên.
Bên cạnh đó, cần phát huy sức sáng tạo của thanh niên thông qua việc tổ chức các cuộc thi, phong trào sáng tạo nội dung truyền thông: làm video, viết bài, thiết kế infographic, xây dựng các group “cộng đồng tích cực” trên các nền tảng như Facebook, Zalo, TikTok… Đây chính là những hình thức gần gũi, dễ tiếp cận và phù hợp với tâm lý tiếp nhận thông tin của thanh niên trong thời đại số.
Bốn là, Ứng dụng công nghệ và truyền thông sáng tạo.
Truyền thông hiện đại không chỉ là công cụ, mà còn là một “kênh tiếp cận” chủ lực để giáo dục, định hướng tư tưởng cho thanh niên. Do đó, việc ứng dụng công nghệ, phát triển các sản phẩm truyền thông sáng tạo là vô cùng cần thiết. Cần tận dụng mạnh mẽ các nền tảng số như podcast, video ngắn (shorts, reels), animation, vlog, livestream… để truyền tải thông điệp chính trị một cách linh hoạt, sinh động, phù hợp với xu hướng truyền thông mới.
Ngôn ngữ truyền thông cần được thiết kế theo hướng thân thiện, gần gũi, dễ tiếp cận, tránh sự khô cứng, giáo điều – vốn là điều khiến một bộ phận thanh niên cảm thấy nhàm chán. Nội dung truyền tải nên kết hợp giữa lý luận chính trị với câu chuyện thực tế, mang tính truyền cảm hứng và kêu gọi hành động. Quan trọng nhất là cần đảm bảo tính tương tác, tạo ra những diễn đàn mở, nơi thanh niên có thể trao đổi, thảo luận, phản biện và lan tỏa thông tin tích cực.
Năm là, Gắn kết vai trò của gia đình, nhà trường và xã hội.
Giáo dục tư tưởng, chính trị cho thanh niên là nhiệm vụ của toàn xã hội. Trong đó, gia đình giữ vai trò đầu tiên trong việc hình thành nhân cách, còn nhà trường và các thiết chế xã hội là nơi tiếp tục bồi đắp, định hướng và phát triển toàn diện nhân cách đó. Gia đình cần quan tâm, lắng nghe và đồng hành cùng thanh niên trong hành trình trưởng thành về tư tưởng và lý tưởng sống. Việc giáo dục đạo đức, giá trị sống, tinh thần trách nhiệm không nên chỉ phó thác cho nhà trường hay xã hội.
Đồng thời, nhà trường cần đổi mới phương pháp giáo dục, kết nối chặt chẽ với các tổ chức Đoàn – Hội – Đội để hình thành hệ sinh thái giáo dục lý tưởng toàn diện. Việc hợp tác với các cơ quan báo chí, truyền thông, doanh nghiệp công nghệ là một hướng đi tất yếu nhằm tạo dựng một không gian mạng lành mạnh, nơi thông tin chính thống được lan tỏa mạnh mẽ, kịp thời, và nơi thanh niên được bảo vệ trước những nguy cơ xuyên tạc, chống phá từ các thế lực thù địch.
Kết luận
Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên không gian mạng là một nhiệm vụ vừa mang tính cấp bách trước mắt, vừa có ý nghĩa chiến lược lâu dài đối với sự nghiệp cách mạng Việt Nam. Trong cuộc đấu tranh không tiếng súng này, thanh niên chính là lực lượng tiên phong, là “lá chắn mềm” nhưng đầy mạnh mẽ, góp phần giữ vững trận địa tư tưởng trước sự tấn công ngày càng tinh vi của các thế lực thù địch.
Để thực hiện hiệu quả vai trò đó, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp, các ngành, đặc biệt là các tổ chức Đoàn – Hội – Đội, nhà trường và gia đình trong việc định hướng, trang bị kiến thức, kỹ năng, đồng thời tạo điều kiện và khơi dậy tinh thần yêu nước, trách nhiệm công dân trong mỗi bạn trẻ. Mỗi thanh niên cần nhận thức rõ rằng: “Yêu nước trong thời đại mới là tích cực bảo vệ Đảng, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng – ngọn đuốc soi đường cho dân tộc Việt Nam tiến lên phía trước”.
Tài liệu tham khảo
1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021): Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, t.I Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội.
2. Nguyễn Phú Trọng (2022): Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội.
3. Bùi Thuý Hà: Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên trên không gian mạng, Tạp chí Xây dựng Đảng điện tử (xaydungdang.org.vn), ngày 15/12/2024.
Thạc sĩ Nguyễn Văn Giáp - Trường chính trị tỉnh Bình Dương