Nâng cao đạo đức cách mạng cho thanh niên trong giai đoạn hiện nay
Trong bối cảnh hiện nay, tình hình thế giới và trong nước có nhiều diễn biến phức tạp, các thế lực thù địch luôn thực hiện âm mưu “Diễn biến hoà bình”, xuyên tạc, nói xấu Đảng, Nhà nước ta, những mặt trái của cơ chế thị trường, sự phát triển của công nghệ thông tin, mạng xã hội…, làm ảnh hưởng đến lý tưởng, mục tiêu của thanh niên. Vì vậy, cần tăng cường hơn nữa công tác giáo dục đạo đức cách mạng cho thanh niên để xứng đảng là chủ nhân tương lai của đất nước.
1. Đặt vấn đề
Suốt cuộc đời mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dành nhiều tâm sức vì sự nghiệp đào tạo, bồi dưỡng thế hệ trẻ Việt Nam thành lớp chiến sĩ cách mạng kiên cường, anh dũng. Xuất phát từ sự nhìn nhận, đánh giá đúng đắn, khách quan vai trò, vị trí của thanh niên trong sự nghiệp cách mạng, Người đặc biệt quan tâm vấn đề giáo dục, bồi dưỡng đạo đức cách mạng cho thanh niên, “đào tạo họ thành những người thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa “hồng”, vừa “chuyên”. Đây chính là sự tổng kết lý luận và thực tiễn mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã rút ra từ lịch sử nhân loại, dân tộc và cũng là một trong những nội dung quan trọng, xuyên suốt nhất trong tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục thanh niên.
Thực hiện lời dạy của Chủ tich Hồ Chí Minh, Đảng và Nhà nước ta coi công tác thanh niên là vấn đề sống còn của dân tộc, là một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng. Vì vậy, Đảng thường xuyên chăm lo giáo dục, bồi dưỡng, đào tạo, phát triển toàn diện thế hệ trẻ cả về chính trị tư tưởng, đạo đức, lối sống, văn hóa, sức khỏe và nghề nghiệp. Đồng thời tạo mọi điều kiện để thanh niên có việc làm, phát huy tài năng, đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Trong bối cảnh hiện nay, tình hình thế giới và trong nước có nhiều diễn biến phức tạp, các thế lực thù địch luôn thực hiện âm mưu “Diễn biến hoà bình”, xuyên tạc, nói xấu Đảng, Nhà nước ta, những mặt trái của cơ chế thị trường, sự phát triển của công nghệ thông tin, mạng xã hội…, làm ảnh hưởng đến lý tưởng, mục tiêu của thanh niên. Vì vậy, cần tăng cường hơn nữa công tác giáo dục đạo đức cách mạng cho thanh niên để xứng đảng là chủ nhân tương lai của đất nước.
2. Thực trạng giáo dục đạo đức cách mạng cho thanh niên giai đoạn hiện nay.
Thời gian qua, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách về công tác giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên, như: Nghị quyết số 25-NQ/TW ngày 25/7/2008, của Hội nghị lần bảy Ban Chấp hành Trung ương (khóa X) đã khẳng định: “Một trong những thành tựu của công cuộc đổi mới đất nước là đã xây dựng được thế hệ thanh niên thời kỳ mới có đạo đức, nhân cách, tri thức, sức khỏe, tư duy năng động và hành động sáng tạo; tiếp nối truyền thống hào hùng của Đảng và dân tộc, nêu cao lòng yêu nước, ý thức xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa; không ngại khó khăn, gian khổ, tình nguyện vì cộng đồng; có trách nhiệm với gia đình, xã hội; có ý chí vươn lên trong học tập, lao động, lập thân, lập nghiệp, làm giàu chính đáng, quyết tâm đưa đất nước thoát khỏi nghèo nàn, lạc hậu; mong muốn được tin tưởng, được cống hiến cho đất nuớc, có việc làm, thu nhập ổn định, đời sống văn hóa tinh thần lành mạnh phong phú, môi trường sống an toàn”.
Chỉ thị số 42-CT/TW ngày 24/3/2015, của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thế hệ trẻ giai đoạn 2015 – 2030; Chỉ thị số 31/CT-TTg ngày 04/12/2019, của Chính phủ về tăng cường giáo dục đạo, lối sống cho học sinh, sinh viên; Kết luận số 01-KL/TW ngày 18/5/2021, của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15/5/2016, của Bộ Chính trị (khóa XII) về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Trong đó, nhấn mạnh việc đổi mới mạnh mẽ nội dung, phương pháp, hình thức học tập, tuyên truyền về tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh trong công tác xây dựng cán bộ, nhất là cho thế hệ trẻ. Đặc biệt, Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã nhấn mạnh cần chú trọng giáo dục phẩm chất, năng lực sáng tạo và các giá trị cốt lõi, trong đó “khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, ý chí tự cường dân tộc, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc và khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc”. Nhờ đó, tuổi trẻ Việt Nam ngày càng có môi trường, điều kiện tốt ra sức học tập, rèn luyện và lao động sản xuất góp phần không nhỏ vào sự ổn định của đất nước, của chế độ và cùng làm nên những thành tựu to lớn trong phát triển kinh tế – xã hội, văn hóa của đất nước.
Các phong trào “Tuổi trẻ Việt Nam học tập và làm theo lời Bác”, “Tuổi trẻ chung tay xây dựng nông thôn mới”, “Thanh niên tham gia xây dựng văn minh đô thị”, “Sinh viên 5 tốt”, “Thanh niên lập nghiệp”, “Tuổi trẻ giữ nước”, “Thanh niên xung phong”, “Tiếp sức mùa thi”…, thu hút hàng chục triệu lượt thanh niên tham gia, mang lại nhiều kết quả to lớn. Nhiều thanh niên, sinh viên tình nguyện không quản khó khăn, gian khổ đến vùng cao, vùng sâu, vùng xa, vùng căn cứ cách mạng để dạy học, sửa chữa nhà cửa, khám chữa bệnh giúp dân. Nhiều trí thức trẻ tình nguyện giúp dân phát triển kinh tế, phát triển các khu kinh tế mới, thoát nghèo, làm giàu cho quê hương, đất nước. Lớp lớp thanh niên công nhân tích cực nâng cao tay nghề, chủ động đổi mới, sáng tạo, hăng say làm việc, tạo ra nhiều của cải vật chất cho xã hội. Đông đảo thanh niên nông dân phấn đấu tăng năng suất lao động; đội ngũ trí thức trẻ, doanh nhân trẻ Việt Nam với hoài bão cống hiến, chấp nhận thử thách, với khát vọng tự cường dân tộc, đã đạt nhiều kết quả. Hàng chục triệu đoàn viên, thanh niên luôn phấn đấu vươn lên; nhiều thanh niên tiêu biểu, được bạn bè quốc tế ghi nhận, đánh giá cao, lan tỏa, truyền cảm hứng mạnh mẽ về lối sống đẹp, nỗ lực vươn lên của thanh niên Việt Nam.
Đặc biệt, trong bối cảnh đại dịch Covid-19, cùng chung ý chí “Chống dịch như chống giặc”, nhiều tấm gương thanh niên tình nguyện đã không quản ngày đêm, nguy cơ lây nhiễm, sẵn sàng tham gia vào tuyến đầu chung tay chống dịch. Đó là biểu hiện sinh động của tinh thần xung kích, tình nguyện vì lợi ích của dân tộc và hạnh phúc của Nhân dân – mục đích tối thượng của lý tưởng cách mạng.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được vẫn con nhiều hạn chế, khuyết điểm cần khắc phục.
Một số cấp ủy và người đứng đầu cơ quan, đơn vị, địa phương chưa thật sự chú trọng đến việc giáo dục đạo đức cách mạng cho thanh niên; còn nặng về hình thức, chưa chú trọng đến nội dung, đi sâu vào những vấn đề đặt ra cần tập trung giáo dục cho thanh niên.
Những mặt trái của kinh tế thị trường, thách thức của hội nhập kinh tế thế giới, đặc biệt những âm mưu thủ đoạn của các thế lực thù địch đang tác động mạnh mẽ đến thanh niên, khiến cho không ít người chạy theo lối sống thực dụng, sa ngã, xa rời các giá trị đạo đức tốt đẹp của dân tộc; có thái độ thờ ơ, bàng quan trước các sự kiện kinh tế, chính trị của đất nước, không muốn tham gia vào các hoạt động chính trị - xã hội, không muốn phấn đấu vào Đoàn, vào Đảng. Một số thanh niên phạm vào các tệ nạn xã hội, vi phạm pháp luật. Nhiều vụ án được khám phá trong thời gian gần đây cho thấy tỷ lệ phạm tội trong thanh niên có chiều hướng gia tăng. Điều nguy hiểm hiện nay là đã xuất hiện một bộ phận thanh niên tôn thờ chủ nghĩa cá nhân, sống ích kỷ, chạy theo lợi ích vật chất, coi trọng đồng tiền; tỏ ra lười học tập và rèn luyện, không có động cơ học tập đúng đắn, thiếu sự tự giác phấn đấu rèn luyện…
3. Một số giải pháp góp phần tang cường rèn luyện dục đạo đức cách mạng cho thanh niên trong giai đoạn hiện nay.
Một là, quán triệt sâu sắc hơn nữa chủ trương của Đảng, Nhà nước về vị trí, vai trò của thế hệ trẻ theo tinh thần Chỉ thị số 42-CT/TW, ngày 24-3-2015, của Ban Bí thư Trung ương Đảng về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thế hệ trẻ, giai đoạn 2015-2030”. Tổ chức đoàn, hội chủ động phối hợp với nhà trường, gia đình và xã hội trong việc giáo dục đạo đức cách mạng, lối sống văn hóa cho thế hệ trẻ. Trước những diễn biến của thời đại ngày nay, cần chú trọng nội dung giáo dục thanh niên về bản lĩnh chính trị, đạo đức, lối sống; tăng cường giáo dục cho thanh niên nắm vững tính cách mạng, khoa học những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; về mục tiêu, lý tưởng của Đảng, của dân tộc; về độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội; về truyền thống yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, tinh thần quốc tế trong sáng của thanh niên; về thân thế, sự nghiệp, tư tưởng và tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh; về truyền thống vẻ vang của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh.
Hai là, tăng cường giáo dục cho thanh niên hiểu rõ âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch đối với cách mạng Việt Nam và những ảnh hưởng tiêu cực của nền kinh tế thị trường; giáo dục, xây dựng tình bạn, tình yêu chân chính, trong sáng, lành mạnh; xây dựng ý thức công dân, chấp hành pháp luật, tinh thần đoàn kết, tương thân tương ái, giá trị nhân văn cao đẹp của con người Việt Nam..., làm cho thanh niên có nhận thức đúng đắn, sâu sắc về những vấn đề lý luận, thực tiễn xã hội đặt ra, củng cố niềm tin vững chắc vào sự lãnh đạo của Đảng và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta.
Ba là, gắn bồi dưỡng đạo đức cách mạng cho thanh niên với các phong trào thực tiễn. Đặc biệt là triển khai hiệu quả ba phong trào hành động cách mạng: “Thanh niên tình nguyện”, “Tuổi trẻ sáng tạo”, “Tuổi trẻ xung kích bảo vệ Tổ quốc” cho phù hợp với đặc thù của từng nhóm thanh niên ở từng cơ quan, đơn vị, địa phương. Cùng với đó, các cấp ủy, chính quyền và nhất là tổ chức đoàn các cấp cần tổ chức và có cơ chế khuyến khích thanh niên tích cực hơn nữa trong việc tham gia vào các hoạt động có ích cho xã hội như: giúp đỡ người neo đơn, hiến máu nhân đạo, thanh niên tình nguyện, các hoạt động uống nước nhớ nguồn, đền ơn đáp nghĩa... Tham gia những hoạt động đó sẽ cho giúp thanh niên sống đẹp hơn, có ý nghĩa hơn cho bản thân và có ích cho cộng đồng.
Bốn là, phải có sự kết hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và xã hội trong việc giáo dục, rèn luyện đạo đức, lối sống cho thanh niên. Đây là vấn đề có ý nghĩa quan trọng nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp của các tổ chức, các lực lượng cùng chăm lo giáo dục, rèn luyện đạo đức, lối sống cho thanh niên, hình thành phẩm chất cao đẹp của con người mới Xã hội chủ nghĩa. Gia đình là tế bào của xã hội, là nơi lưu giữ các giá trị đạo đức truyền thống tốt đẹp của dân tộc, trong đó, ông bà, cha mẹ phải thật sự mẫu mực, làm gương về đạo đức, yêu thương, chăm lo bồi dưỡng thế hệ trẻ. Để giáo dục đạo đức cho thanh niên, mỗi gia đình cần giữ gìn đạo đức, nề nếp gia phong, phát huy các giá trị đạo đức truyền thống, làm cho các giá trị đó ngày càng tỏa sáng, góp phần bồi dưỡng tư tưởng tình cảm cao đẹp cho thế hệ con cháu. Nhà trường không chỉ dạy chữ, dạy nghề mà còn là nơi dạy người, để mỗi thanh niên khi học xong các trường phổ thông, trường chuyên nghiệp đều trở thành những công dân hữu ích cho đất nước. Đồng thời, nhà trường phải là nơi xây dựng, củng cố mối quan hệ giáo dục thống nhất với gia đình và các tổ chức đoàn thể xã hội.
Năm là, phát huy vai trò tự học tập, tự du dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của thanh niên. Tự học tập, tự rèn luyện là con đường phát triển suốt đời của mỗi con người, đó cùng là truyền thống quý báu của dân tộc Việt Nam. Phát huy vai trò của thanh niên trong tự học tập, tự tu dưỡng đạo đức lối sống là biện pháp quan trọng giúp họ nhanh chóng tiến bộ, trưởng thành. Vì vậy, cần giáo dục cho thanh niên ý thức tự học, tự thân vận động, độc lập suy nghĩ, rèn luyện óc sáng tạo để thực hiện mục đích học tập của mình. Coi đó là một trong những phẩm chất cần thiết của người thanh niên để chuẩn bị cho cuộc sống, chuẩn bị cho suốt quá trình công tác dù ở bất cứ điều kiện hoàn cảnh nào. Thanh niên cần phải tự tin vào chính mình, giữ vững niềm tin trong cuộc sống, vào các giá trị chân, thiện, mỹ; vượt qua mọi khó khăn gian khổ như Bác Hồ đã dạy: “gian nan rèn luyện mới thành công”.
Sáu là, đẩy mạnh xây dựng, củng cố tổ chức đoàn vững mạnh, làm cơ sở để thực hiện tốt chức năng giáo dục thanh niên. Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh “phải là cánh tay đắc lực của Đảng trong việc tổ chức và giáo dục thế hệ thanh niên và nhi đồng thành những chiến sĩ tuyệt đối trung thành với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản”. Để tập hợp, thu hút được đông đảo thanh niên, trước hết, Đoàn phải chủ động xây dựng chương trình hành động, kế hoạch công tác ngay từ đầu năm, ký kết chương trình liên tịch phối hợp hoạt động với các tổ chức đoàn thể - hội nhằm cụ thể hóa nghị quyết của cấp ủy đảng, lãnh đạo của địa phương, đơn vị mình và của đoàn cấp trên, nghị quyết đại hội đoàn cấp mình. Chủ động tham mưu cho cấp ủy đảng về cơ chế, nội dung trong công tác đoàn và phong trào thanh niên, trong chỉ đạo các hoạt động phối hợp giữa các tổ chức đoàn thể, hội để thực hiện tốt công tác thanh niên; đặc biệt, phải chủ động nắm chắc tình hình, diễn biến tư tưởng, nhu cầu tâm tư, nguyện vọng, thắc mắc, đề xuất của từng đoàn viên thanh niên để khuyến khích thanh niên tự giác tham gia các hoạt động đoàn.
3. Kết luận
Tăng cường giáo dục đạo đức cách mạng cho thanh niên trong giai đoạn hiện nay là nhiệm vụ cấp thiết nhằm xây dựng một thế hệ trẻ có bản lĩnh, ý chí kiên định và tinh thần yêu nước sâu sắc. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, thanh niên Việt Nam đứng trước nhiều cơ hội nhưng cũng đối diện với không ít thách thức, đặc biệt là sự xâm nhập của lối sống thực dụng, thiếu lý tưởng.
Để giáo dục đạo đức cách mạng hiệu quả, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và xã hội, trong đó Đoàn Thanh niên và các tổ chức chính trị - xã hội đóng vai trò nòng cốt. Nội dung giáo dục cần gắn với thực tiễn, kết hợp giữa lý luận với hành động, giúp thanh niên nhận thức đúng đắn về trách nhiệm của mình đối với đất nước. Bồi dưỡng đạo đức cách mạng không chỉ là việc truyền đạt kiến thức mà còn là quá trình rèn luyện bản thân. Khi thanh niên có bản lĩnh chính trị vững vàng, đạo đức trong sáng, họ sẽ trở thành lực lượng nòng cốt trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, góp phần đưa đất nước phát triển bền vững trong tương lai./.
Tài liệu tham khảo
1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021): Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, t. I, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, tr. 34.