Sắp xếp tổ chức bộ máy, tinh gọn biên chế trên địa bàn cấp xã ở Bình Dương – Cơ hội và thách thức đối với đội ngũ cán bộ, công chức

Trong tiến trình cải cách hành chính, việc sắp xếp tổ chức bộ máy, tinh gọn biên chế là một nhiệm vụ mang tính chiến lược nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị, nhất là ở cấp cơ sở - nơi trực tiếp gắn bó với đời sống của người dân. Tại tỉnh Bình Dương - một trong những địa phương năng động bậc nhất cả nước, công cuộc tinh giản biên chế và tổ chức lại bộ máy hành chính cấp xã không chỉ là yêu cầu khách quan của thời kỳ phát triển mới mà còn là bước chuyển mình mạnh mẽ theo tinh thần Nghị quyết số 18-NQ/TW Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả” và các văn bản chỉ đạo của Chính phủ. Tuy nhiên, quá trình này cũng đặt ra không ít thách thức cho đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã - những người trực tiếp chịu tác động trong quá trình sắp xếp, tổ chức lại bộ máy. Song song với đó, đây cũng là cơ hội để đội ngũ này tự làm mới, nâng cao năng lực, đáp ứng yêu cầu phục vụ nhân dân trong giai đoạn mới.

1. Chủ trương sắp xếp tổ chức bộ máy, tinh gọn biên chế cấp xã tại Bình Dương

Trong bối cảnh hiện nay, việc sắp xếp tinh gọn bộ máy hành chính nhà nước không đơn thuần là giảm biên chế hay sắp xếp lại vị trí công tác, mà là quá trình cải cách toàn diện để nâng cao hiệu quả quản lý, giảm thiểu sự cồng kềnh, lãng phí và tạo điều kiện thuận lợi nhất cho người dân và doanh nghiệp. Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều nghị quyết, chỉ thị mang tính chiến lược như: Nghị quyết số 18-NQ/TW, ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”; Kết luận số 127-KL/TW, ngày 28/02/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về triển khai nghiên cứu, đề xuất tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị; Kết luận số 137-KL/TW, ngày 28/3/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về Đề án sắp xếp, tổ chức lại các đơn vị hành chính cấp xã và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp; Kết luận 139-KL/TW, ngày 28/3/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về Đề án mô hình tổ chức đảng ở địa phương; Nghị quyết số 76/2025/UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sắp xếp đơn vị hành chính năm 2025; Nghị quyết số 74/NQ-CP, ngày 07/4/2025 của Chính phủ ban hành Kế hoạch thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp…Trên cơ sở đó, Tỉnh ủy Bình Dương cũng đã ban hành Đề án số 17-ĐA/TU ngày 21 tháng 4 năm 2025 về Kết thúc hoạt động cấp huyện, sắp xếp, sát nhập đơn vị hành chính cấp xã và tổ chức bộ máy hệ thống chính trị cấp xã sau sắp xếp; Nghị quyết số 19-NQ/TU ngày 22 tháng 4 năm 2025 Hội nghị lần thứ 47 Ban chấp hành Đảng bộ tỉnh khóa XI với nhiều chỉ đạo về tổ chức, sắp xếp đơn vị cấp xã trên địa bàn tỉnh Bình Dương.

Đợt sắp xếp này chấp hành chỉ đạo của Trung ương về việc tổ chức chính quyền 02 cấp và sắp xếp lại đơn vị hành chính cấp xã, đảm bảo tính tổng thể, đồng bộ, thống nhất trong hệ thống chính trị. Khắc phục tình trạng đơn vị hành chính cấp xã có quy mô nhỏ, chưa đáp ứng tiêu chuẩn theo quy định tạo điều kiện thuận lợi hơn để quy hoạch, đầu tư phát triển kinh tế - xã hội, phát triển hạ tầng, thu hút đầu tư, tạo việc làm cho người dân; mở rộng quá trình phát triển đô thị hóa. Việc sắp xếp cũng giúp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, tạo môi trường thuận lợi cho hoạt động sản xuất, kinh doanh của người dân và doanh nghiệp.

2. Chỉ đạo sắp xếp tổ chức bộ máy, tinh gọn biên chế cấp xã tại Bình Dương

Tính đến ngày 31/3/2025, tỉnh Bình Dương có 91 đơn vị hành chính cấp xã, bao gồm: 47 phường, 05 thị trấn và 39 xã; với 587 khu phố, ấp (trong đó có 240 ấp và 347 khu phố). Với 2.157 cán bộ, công chức và 1.214 người hoạt động không chuyên trách. Theo Đề án số 17-ĐA/TU số lượng đơn vị hành chính cấp xã ở Bình Dương sau sắp xếp còn 36 đơn vị hành chính cấp xã. Đề án chuyển 100% biên chế cấp huyện hiện có (1.311 cán bộ, công chức) để bố trí biên chế cấp xã, trong đó đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý của hệ thống chính trị cấp huyện hiện nay được bố trí làm nòng cốt tại cấp xã mới; có thể tăng cường cán bộ công chức, viên chức cấp tỉnh về xã. Dự kiến biên chế bình quân của mỗi xã, phường sau sáp nhập khoảng 60 biên chế (gồm khối đảng, chính quyền, MTTQ và đoàn thể), cụ thể như sau:

Biên chế cán bộ lãnh đạo, công chức, viên chức các cơ quan chuyên trách tham mưu, giúp việc, đơn vị sự nghiệp của đảng ủy cấp xã (mới): Định hướng khoảng 15 -17 biên chế, ở những nơi có trung tâm chính trị bố trí không quá 20 biên chế. Gồm Thường trực Đảng ủy (Bí thư, Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy), Văn phòng, Ban xây dựng Đảng, Cơ quan Ủy ban Kiểm tra. Đối với các xã, phường nơi có trụ sở trung tâm chính trị cấp huyện hiện nay trên địa bàn được giao khoảng 20 biên chế thì bộ máy gồm: Văn phòng, Ban xây dựng Đảng, Cơ quan Ủy ban Kiểm tra, Trung tâm chính trị.

Tổ chức chính quyền cấp xã gồm có Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân được bố trí dự kiến 32 biên chế và bố trí như sau: Hội đồng nhân dân cấp xã được bố trí 03 biên chế gồm 01 Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân và 02 Phó Ban chuyên trách của Hội đồng nhân dân (Ban Pháp chế, Ban Kinh tế - Xã hội). Riêng Chủ tịch Hội đồng nhân dân và Trưởng ban của Hội đồng nhân dân cấp xã là chức danh kiêm nhiệm. Ủy ban nhân dân cấp xã có 29 biên chế gồm Chủ tịch, 02 Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân (01 Phó Chủ tịch kiêm nhiệm chức danh Chánh Văn phòng Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân; 01 Phó Chủ tịch kiêm nhiệm chức danh Giám đốc Trung tâm phục vụ hành chính công), 04 Phòng và tương đương (Văn phòng, Phòng Kinh tế, Phòng văn hóa - xã hội, Trung tâm phục vụ hành chính công). Lãnh đạo phòng 06 người mỗi phòng có 01 Trưởng phòng và 01 Phó Trưởng phòng. Số lượng công chức mỗi phòng và trung tâm phục vụ hành chính chính 05 biên chế. Tổ chức chính quyền có thể căn cứ theo quy mô dân số để tăng thêm số lượng cán bộ công chức nhưng không vượt quá 50 biên chế với cấp xã và 70 biên chế với phường và đặc khu.

Khối Mặt trận Tổ quốc định hướng khoảng 8 - 10 biên chế (gồm: Chủ tịch, Phó Chủ tịch, công chức giúp việc). Trước mắt có thể bố trí biên chế nhiều hơn (bao gồm cán bộ công tác Mặt trận Tổ quốc, đoàn thể của huyện, xã hiện có, và có thể một số cán bộ, công chức cấp tỉnh); sau khi hoàn thiện vị trí việc làm, tối đa sau thời gian 05 năm phải thực hiện đúng theo quy định của cấp có thẩm quyền.

3. Sắp xếp tổ chức bộ máy, tinh gọn biên chế - cơ hội và thách thức đối với cán bộ, công chức cấp xã

Tổ chức bộ máy cấp xã sau sát nhập hoàn toàn thay đổi so với trước khi sắp xếp, những yêu cầu của nền công vụ đối với đội ngũ này cũng không còn như trước đây đã đặt ra những cơ hội và thách thức cho đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã.

Về cơ hội: Việc sắp xếp tổ chức bộ máy tạo cơ hội cho cán bộ, công chức rèn luyện tính chuyên nghiệp, kỹ năng quản lý đa nhiệm, khả năng ứng dụng công nghệ thông tin, xử lý công việc hiệu quả hơn trong môi trường hành chính hiện đại. Hầu như nhiệm vụ của cán bộ, công chức đều yêu cầu hơn về mặt số lượng và chất lượng so với trước đây. Đợt này Trung ương phân cấp 1.470 nhiệm vụ, trong đó có 1.065 nhiệm vụ được phân cấp, phân quyền cho chính quyền địa phương, trong đó có một số nhiệm vụ được phân cấp cho Hội đồng nhân dân tỉnh. Sắp xếp tổ chức bộ máy tạo cơ chế sàng lọc đội ngũ hiệu quả, chính sách tinh giản biên chế cũng là một cách “tự làm sạch” đội ngũ hiện tại, những người thực sự tâm huyết, có năng lực sẽ có điều kiện thể hiện và giữ vai trò chủ lực trong bộ máy mới, qua đó tạo động lực phấn đấu, học hỏi không ngừng. Thông qua chính sách này giúp cán bộ, công chức tiếp cận công nghệ, nâng cao văn hóa công sở. Cuối cùng, có thể mở ra cơ hội nghề nghiệp, con đường thăng tiến của người cán bộ, công chức. Cán bộ, công chức cấp xã có năng lực sẽ được cân nhắc, quy hoạch vào các vị trí lãnh đạo, quản lý ở các cấp cao hơn. Việc tinh giản là dịp để xác định lại vị trí công tác phù hợp, khơi thông con đường phát triển cho từng cá nhân.

Về thách thức: Áp lực công việc đối với cán bộ, công chức sẽ gia tăng. Khi số lượng cán bộ, công chức giảm, mỗi người phải đảm nhận thêm nhiều phần việc, chưa kể nhiều nhiệm vụ từ cấp trên phân công cho cấp xã, điều này dễ dẫn đến quá tải, nhất là trong giai đoạn chuyển tiếp khi chưa có sự phân công rõ ràng và hỗ trợ về công cụ, phương tiện làm việc. Chưa kể tới, không gian cấp xã rộng hơn, số lượng dân cư sau sắp xếp nhiều hơn gấp nhiều lần (phường Dĩ An quy mô dân số 227.817 người; phường Đông Hòa 132.056 người, phường Tân Đông Hiệp 100.243 người; phường Thuận Giao 150.781 người…) Việc sắp xếp sẽ khiến một số đội ngũ cán bộ, công chức có tâm lý lo ngại về vị trí việc làm, nhất là những người tuổi cao, trình độ hạn chế hoặc đang giữ các chức vụ kiêm nhiệm. Nếu không được giải thích, động viên kịp thời, dễ sinh tâm lý chán nản, thiếu chủ động. Trong quá trình sắp xếp, cán bộ, công chức sẽ phải kiêm nhiệm nhiều công việc khác nhau, có những công việc trước đây bản thân chưa từng đảm nhiệm, trong khi chưa được đào tạo, bồi dưỡng phù hợp và kịp thời sẽ gây ra những khó khăn nhất định trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, công vụ của cán bộ, công chức.

4. Một số giải pháp và định hướng phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã trên địa bàn tỉnh Bình Dương trong công cuộc sắp xếp tổ chức, tinh gọn bộ máy

Thứ nhất, rà soát, đánh giá lại đội ngũ hiện có một cách khách quan, minh bạch, công bằng.Việc đầu tiên là tiến hành đánh giá toàn diện đội ngũ cán bộ, công chức hiện nay tại cấp xã trên toàn tỉnh. Đánh giá cần dựa trên chức năng, nhiệm vụ cụ thể, hiệu quả thực thi công vụ, mức độ hài lòng của người dân, đạo đức công vụ, tinh thần trách nhiệm và quan trọng nhất là theo vị trí việc làm. Qua đó, xác định rõ: Ai là người có năng lực, phù hợp để giữ lại và phát triển; Ai cần bồi dưỡng thêm; Ai nên sắp xếp lại, luân chuyển hoặc giải quyết theo chính sách tinh giản.

Thứ hai, bồi dưỡng, đào tạo cán bộ, công chức liên tục và toàn diện. Đào tạo đa năng, liên ngành: Trong bối cảnh kiêm nhiệm nhiều chức danh, thực hiện nhiều nhiệm vụ cùng một lúc. Cán bộ, công chức cần được đào tạo không chỉ chuyên môn hành chính mà còn về công nghệ thông tin, pháp luật, truyền thông, kỹ năng dân vận và giải quyết tình huống thực tế để phù hợp với tình hình mới. Tỉnh nên hợp tác với Trường Chính trị, Học viện hành chính…tổ chức các lớp đào tạo, bồi dưỡng tại chỗ, trực tuyến định kỳ cho cán bộ, công chức cấp xã. Trong quá trình đào tạo, bồi dưỡng cũng phải phân loại nhu cầu cho thực tế để đạt hiệu quả cao như: Cán bộ trẻ cần học về chính sách, kỹ năng hiện đại; cán bộ lâu năm cần bồi dưỡng kỹ năng số và tư duy đổi mới.

Thứ ba, xây dựng cơ chế tuyển chọn, sử dụng và đãi ngộ hợp lý. Tuyển dụng theo vị trí việc làm và năng lực thực tế, không rập khuôn, nặng về bằng cấp. Có cơ chế sử dụng cán bộ hiệu quả: Không để tình trạng “ngồi nhầm ghế”, người giỏi không có đất dụng võ. Tỉnh cũng cần xây dựng chính sách đặc thù để tuyển dụng, chiêu mộ nhân tài về “đầu quan” cho tỉnh nhà. Ngoài ra, cần khuyến khích tinh thần tự học, tự đổi mới trong đội ngũ cán bộ, công chức. Cần khơi dậy tinh thần “tự lực vươn lên”, “phục vụ nhân dân là vinh dự” trong mỗi cán bộ. Chính quyền địa phương cần lan tỏa văn hóa làm việc năng động, dân chủ, gắn với hiệu quả. Các điển hình tiên tiến cần được biểu dương, nhân rộng để tạo động lực phấn đấu trong toàn bộ đội ngũ.

Thứ tư, tăng cường ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số trong công việc. Tỉnh cần đầu tư mạnh vào hạ tầng công nghệ thông tin ở cấp xã. Cán bộ, công chức phải làm chủ phần mềm quản lý hành chính, ký số, xử lý văn bản điện tử… để giảm áp lực công việc, rút ngắn thời gian giải quyết thủ tục, đồng thời nâng cao hình ảnh nền hành chính hiện đại.

Thứ năm, nâng cao chất lượng công tác quy hoạch, đánh giá, bố trí, sử dụng, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức cấp xã, đặc biệt chú trọng công tác đánh giá cán bộ làm cơ sở cho việc thực hiện tốt công tác xây dựng và rà soát, điều chỉnh, quy hoạch cán bộ. Công tác quy hoạch phải đảm bảo tính kế thừa, ổn định và phát triển, chuẩn bị đội ngũ kế cận cho đơn vị. Chú ý cán bộ trẻ có triển vọng để đưa vào dự nguồn; trong quy hoạch phải đảm bảo số lượng, chất lượng, cơ cấu phù hợp, trong đó chú trọng cán bộ nữ, cán bộ dân tộc thiểu số, cán bộ trẻ. Sắp xếp, bố trí, sử dụng cán bộ, công chức cấp xã theo quy hoạch và chuyên môn đào tạo, đúng năng lực và sở trường công tác.

Việc sắp xếp tổ chức, tinh gọn tổ chức trên địa bàn cấp xã - đây là cấp cơ sở, có liên quan trực tiếp đến nhiều người dân, đến vận hành bộ máy của hệ thống chính trị cấp xã, đối với đội ngũ cán bộ, công chức, ảnh hưởng lâu dài đến sự ổn định và phát triển địa phương, nên các cấp ủy, chính quyền, hệ thống chính trị địa phương cần nhận thức sâu sắc, tiến hành thận trọng, bảo đảm đúng chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và phù hợp với thực tiễn địa phương. Trong bối cảnh tinh gọn bộ máy, tỉnh Bình Dương cần tập trung mọi nguồn lực để phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã theo hướng chất lượng, hiệu quả, chuyên nghiệp và thích ứng cao. Nếu làm tốt, đây không chỉ là thách thức, mà còn là cơ hội vàng để làm mới chính quyền cấp cơ sở, góp phần vào sự phát triển nhanh, bền vững và hiện đại hóa nền hành chính của tỉnh.

Tài liệu tham khảo

1. Ban Chấp hành Trung ương Đảng (2017), Nghị quyết số 18-NQ/TW, ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”.

2. Chính phủ (2025), Công văn số 09/CV-BCĐ ngày 30 tháng 5 năm 2025 của Ban chỉ đạo sắp xếp ĐVHC các cấp và xây dựng mô hình tổ chức CQĐP 02 cấp của Chính Phủ về định hướng tạm thời bố trí biên chế khi thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính và tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp.

3. Tỉnh ủy Bình Dương (2025), Đề án số 17-ĐA/TU ngày 21 tháng 4 năm 2025 của Tỉnh ủy Bình Dương về Kết thúc hoạt động cấp huyện, sắp xếp, sát nhập đơn vị hành chính cấp xã và tổ chức bộ máy hệ thống chính trị cấp xã sau sắp xếp.

4. Tỉnh ủy Bình Dương (2025), Nghị quyết số 19-NQ/TU ngày 22 tháng 4 năm 2025 Hội nghị lần thứ 47 Ban chấp hành Đảng bộ tỉnh khóa XI của Tỉnh ủy Bình Dương.

Th.S. Nguyễn Thị Ly - Trường Chính trị tỉnh Bình Dương