Đó là trao đổi của PGS. TS. Nguyễn Minh Tuấn, Viện trưởng Viện Xây dựng Đảng, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh.

VAI TRÒ ĐI TRƯỚC, MỞ ĐƯỜNG TRONG SỰ NGHIỆP XÂY DỰNG VÀ BẢO VỆ TỔ QUỐC

* Đồng chí có thể đánh giá khái quát những bước chuyển trong công tác xây dựng tư tưởng, lý luận của Đảng ta? 

- Trước hết, cần phải khẳng định rằng, công tác tư tưởng, lý luận của Đảng ta đã có những bước chuyển biến tích cực qua 3 chặng đường: giành chính quyền; giữ độc lập dân tộc, xây dựng chủ nghĩa hội và công cuộc đổi mới đất nước, góp phần quan trọng vào những thành tựu to lớn có ý nghĩa lịch sử của cách mạng Việt Nam.

Trước khi Đảng ta ra đời, lớp cán bộ “cảm tình đảng” của Đảng ta đã học Đường Kách Mệnh - cuốn “giáo trình” đầu tiên do Nguyễn Ái Quốc biên soạn, với sự luận giải về một con đường cách mạng khoa học, sáng tỏ, khả thi, mang lại lợi ích cho dân tộc Việt Nam. 

Khi Đảng ta ra đời, với đường lối đúng đắn, đã tập hợp được tất cả các giai tầng trong xã hội ủng hộ cuộc cách mạng giải phóng dân tộc. Công tác tuyên truyền về chủ trương, biện pháp cách mạng, mục tiêu lý tưởng để nhiều người biết, toàn dân biết, tạo sự đồng tình, đồng thuận đã tạo ra sức mạnh vô biên. Đúng như Mác đã nói: “Vũ khí phê phán không thể thay thế cho sự phê phán bằng vũ khí. Lực lượng vật chất chỉ có thể bị đánh đổ bằng lực lượng vật chất. Nhưng một khi lý luận thâm nhập vào quần chúng sẽ trở thành sức mạnh vĩ đại”!

Sau đó, công tác xây dựng các tổ chức để tuyên truyền, tập hợp, giác ngộ người dân, phù hợp với các giai tầng, các giới như công, nông, binh, thanh niên, phụ nữ… để đưa lý luận vào phong trào, tạo thế trận lòng dân rất vững chắc, góp phần quan trọng vào giải phóng dân tộc dẫn tới thắng lợi Cách mạng Tháng Tám năm 1945. Sự phát triển lý luận để hoạch định đường lối chính sách đúng; từ đó, tiếp tục vận động nhân dân hiểu, ủng hộ Đảng, đi theo Đảng. Đó là bài học về sự đoàn kết và sự đồng thuận mà công tác tư tưởng đã làm được.

Giành được độc lập, chúng ta xây dựng chính quyền của dân, do dân và vì dân. Người dân được tự do, được quan tâm, chăm lo đời sống, được học hành, được phát triển toàn diện về nhân cách, được tôn trọng, có quyền bầu ra người lãnh đạo, cơ quan lãnh đạo. Đó là mô hình mới của chính quyền mới - chính quyền mà sự gương mẫu của cán bộ, đảng viên, người đứng đầu được xác định là một trong những phương thức quan trọng của công tác tư tưởng.

Vừa kháng chiến, vừa kiến quốc chống thực dân Pháp và cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ xâm lược, chúng ta tiếp tục xây dựng lý thuyết về một chế độ xã hội mới. Trong giai đoạn này, nhiều thời điểm, mục tiêu kháng chiến được đặt lên hàng đầu, chi phối những mục tiêu khác, trong đó có công tác lý luận.

Khi đất nước ra khỏi chiến tranh, vì lý luận chậm đổi mới, nên 10 năm sau đó, chúng ta vẫn lúng túng trong việc xây dựng mô hình xã hội, dẫn tới nền kinh tế trì trệ, không thích ứng với thực tiễn.

PGS. TS. Nguyễn Minh Tuấn, Viện trưởng Viện Xây dựng Đảng, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh trao đổi với phóng viên Tạp chí Tuyên giáo.

Năm 1986 đánh dấu mốc quan trọng khi Đảng ta tiến hành đổi mới, trước hết là tư duy lý luận, thể hiện rõ quyết tâm chính trị về đổi mới. Từ đây, lý luận về chủ nghĩa xã hội được quan tâm, phân tích, lý giải, từng bước hoàn thiện, khắc phục những bất cập. Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ xây dựng chủ nghĩa xã hội ra đời, phù hợp với nền kinh tế, sự phát triển, trình độ, văn hóa của Việt Nam; phát huy được sức mạnh của nhân dân, nhất là đầu tư tiền của, công sức, trí tuệ để phát triển làm giàu cho gia đình mình và cho đất nước. Để rồi, từ một nước nghèo, Việt Nam đã có tốc độ phát triển kinh tế cao và liên tục trong hơn 3 thập niên qua. Điều đó khẳng định những thành tựu to lớn trong công tác tư tưởng, lý luận, hoàn thiện đường lối, chủ trương của Đảng.

Trong giai đoạn hiện nay, với sự mở rộng phạm vi của công tác thông tin đối ngoại đã giúp các nước trên thế giới hiểu hơn về đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước ta, tạo được niềm tin, mở rộng mối quan hệ, thu hút đầu tư ở Việt Nam, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và mối quan hệ ngoại giao của Việt Nam với các nước trên thế giới. Đó là sự cố gắng rất lớn của công tác tuyên truyền của Đảng.

Song song với đó, các hoạt động chống phá của các thế lực thù địch ngày càng bị hạn chế bởi công tác tuyên truyền của chúng ta ngày càng sâu rộng. Tất nhiên, cách tuyên truyền tốt nhất, hiệu quả nhất vẫn chính là kết quả về sự phát triển của đất nước, nền kinh tế tăng trưởng đều đặn và ở mức cao, đời sống nhân dân được cải thiện về mọi mặt, đất nước bình yên. 

* Từ những bước chuyển nêu trên có thể thấy rằng, công tác tư tưởng, lý luận trong bối cảnh hiện nay ngày càng được đề cao, đòi hỏi phải có sự sâu sắc, toàn diện và mạnh mẽ hơn, thưa đồng chí?

- Đúng vậy. Trong các hoạt động của Đảng ta, để giành chính quyền và giữ chính quyền, công việc đầu tiên, liên tục và xuyên suốt chính là công tác tư tưởng, lý luận. Lịch sử đã chứng minh và tại Hội nghị Trung ương 5 khóa X, Đảng ta đã khẳng định công tác tư tưởng, lý luận là một bộ phận cấu thành đặc biệt quan trọng trong toàn bộ hoạt động của Đảng.

Bởi vì, hoạt động đầu tiên của công tác tư tưởng chính là lý luận, nghiên cứu lý luận để hoạch định đường lối đúng đắn; tuyên truyền cho người dân hiểu, đồng thuận và thực hiện. Đây là lĩnh vực trọng yếu để xây dựng, bồi đắp nền tảng chính trị của chế độ; tuyên truyền, giáo dục, động viên và tổ chức nhân dân thực hiện các nhiệm vụ cách mạng; bồi đắp tư duy lý luận, tình cảm cách mạng, yêu đất nước, tin tưởng vào chế độ, vào sự lãnh đạo của Đảng. Đồng thời, phải đấu tranh chống các khuynh hướng tư tưởng sai trái, phản động, đi ngược lại lợi ích của dân tộc. Nếu nền tảng này không được thường xuyên bồi đắp, không vững chắc thì xã hội không thể bình ổn và phát triển được.

Công tác tư tưởng, công tác lý luận, tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận còn thể hiện vai trò đi trước, mở đường trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Phải sơ kết, tổng kết các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, vừa làm, vừa tổng kết rút kinh nghiệm để đổi mới đáp ứng với đòi hỏi của thực tiễn; chứ không thể bảo thủ, giáo điều. Đại hội Đảng các cấp, tiến tới Đại hội XIII của Đảng, rất cần phát huy dân chủ trong công tác tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận, để người dân có thể tham gia góp ý tiếp tục hoàn thiện đường lối đổi mới, giải quyết những vấn đề lý luận, thực tiễn cấp bách nảy sinh trong quá trình đổi mới đất nước. 
Như vậy, công tác tư tưởng đóng vai trò rất quan trọng trong việc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, bảo vệ chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh.

YÊU CẦU VÀ NHIỆM VỤ CẤP BÁCH CỦA CÔNG TÁC TƯ TƯỞNG, LÝ LUẬN

* Theo đồng chí, những vấn đề đặt ra đối với công tác tư tưởng, lý luận trong bối cảnh hiện nay là gì?

- Trước khi đề cập đến những thách thức đối với công tác tư tưởng, lý luận trong bối cảnh hiện nay, cần phải khẳng định những mặt thuận lợi đối với công tác này. 

Bên cạnh sự phát triển của đất nước, nền kinh tế tăng trưởng đều đặn và ở mức cao, đời sống nhân dân được cải thiện về mọi mặt như tôi đã nói ở trên, thì một điểm rất thuận lợi đó là Đảng ta luôn lắng nghe, mạnh dạn thừa nhận sai lầm khuyết điểm để sửa chữa, khắc phục, chỉnh đốn với thái độ cầu thị. Nhân dân tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng suốt 90 năm qua, thể hiện mối quan hệ máu thịt giữa Đảng với Dân. Tinh thần đại đoàn kết dân tộc luôn được củng cố, phát huy.

Đó chính là điểm tựa vững chắc để công tác tư tưởng, lý luận đối mặt với những thách thức đang đặt ra hiện nay.

Về mặt khách quan, chúng ta luôn phải đấu tranh với các quan điểm sai trái, thù địch, thông tin xấu, độc mà các thế lực thù địch luôn tìm mọi cách tung ra hòng phủ nhận, xóa bỏ chế độ, xóa bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng. Đây là một vấn đề  khó khăn, thường xuyên liên tục ngay từ khi Đảng ra đời và trong suốt quá trình hoạt động của Đảng.

Chúng ta không hẳn đã hài lòng với những kết quả kinh tế - xã hội đạt được, bởi bên cạnh đó, tệ tham nhũng, quan liêu của một bộ phận cán bộ, đảng viên, tình trạng suy thoái về tư tưởng, phẩm chất đạo đức, lối sống của không ít người được coi là “công bộc” của dân, những biểu hiện vi phạm quyền làm chủ của nhân dân… vẫn đang gây bức xúc. Vẫn còn đó những bức xúc về an toàn xã hội, giao thông, môi trường, hàng giả, hàng kém chất lượng, vấn đề an toàn thực phẩm… Đời sống của một bộ phận người dân vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số còn tụt hậu so với mặt bằng chung của toàn xã hội… Đây cũng là những điểm dễ bị các thế lực thù địch xoáy sâu, thổi phồng, chống phá chúng ta.

Sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ, Internet, mạng xã hội và các phương tiện truyền thông mới tạo điều kiện cho người dân tiếp cận thông tin một cách phong phú, đa dạng, nhiều chiều… Nếu người dân thiếu ý thức, kiến thức và trách nhiệm sẽ dễ bị mắc bẫy của các thế lực thù địch. Sự việc nhiều người dân quá khích đập phá trụ sở Ủy ban nhân dân tỉnh Bình Thuận vào tháng 6/2018 là một ví dụ điển hình.

Về mặt chủ quan, rõ ràng, lý luận về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của chúng ta đã được làm rõ hơn nhưng có nhiều nội dung chưa được luận giải kịp thời, như nội dung, phương thức cầm quyền trong điều kiện mới, cơ chế kiểm soát quyền lực như thế nào trong mô hình Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ… Công tác tuyên truyền có lúc, có nơi chưa kịp thời, chưa thường xuyên. Việc đấu tranh chống lại những luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch còn thiếu sắc bén, thậm chí có những lúc buông lỏng. 

Phải thẳng thắn chỉ ra rằng, kết quả phòng, chống suy thoái hiện nay của chúng ta rất thấp, chưa tương xứng với công sức chúng ta bỏ ra, chưa đáp ứng được kỳ vọng của nhân dân. Người dân ghi nhận những cố gắng, quyết tâm và kết quả trong công tác chống tham nhũng, nhưng chưa thực sự hài lòng, bởi không khó để nhận ra, chỉ ra những biểu hiện, sự việc liên quan đến tham nhũng, tham nhũng vặt. 

Việc nâng cao hơn nữa ý thức của cán bộ đảng viên trong làm gương, nêu gương phải được coi là một biện pháp, hình thức làm công tác tư tưởng bởi “một tấm gương sáng còn hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền”. Tuy nhiên, điều này thời gian qua, ở không ít nơi, chưa thực sự được coi trọng. 

Những vấn đề nêu trên có tác động và ảnh hưởng rất lớn đến tư tưởng của người dân, đòi hỏi yêu cầu cần phải đổi mới mạnh mẽ chất lượng, hiệu quả công tác tư tưởng, lý luận.

* Vậy theo đồng chí, yêu cầu và nhiệm vụ cấp bách của công tác tư tưởng, lý luận lúc này là gì?

- Chúng ta phải tiếp tục nghiên cứu, vận dụng sáng tạo, phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh phù hợp với thực tiễn Việt Nam trong điều kiện mới. Muốn bảo vệ phải phát triển, bảo vệ không có nghĩa là “ôm giữ” cả những luận điểm đã bị thực tiễn vượt qua. Việc phát triển học thuyết trong điều kiện mới cũng hết sức khó khăn, phức tạp, do đó, với động cơ để làm cho tốt hơn, chúng ta cần phải thực sự dân chủ, lắng nghe, phân tích khách quan, không được quy chụp. Phải tiếp thu những tinh hoa văn hóa nhân loại và những giá trị truyền thống của dân tộc để hoàn thiện lý luận, để những tư tưởng đó chiếm vị trí chủ đạo trong đời sống tinh thần của nhân dân Việt Nam. 

* Theo đồng chí, các giải pháp trọng tâm được đặt ra là gì?

- Thứ nhất, cần nâng cao hiệu quả công tác tư tưởng, lý luận. Triển khai đồng bộ, thường xuyên, liên tục các biện pháp đấu tranh có hiệu quả với mọi thế lực thù địch trên mặt trận tư tưởng; phản bác có chất lượng, khoa học đối với những luận điệu xuyên tạc, vu cáo, bôi xấu lịch sử dân tộc, nói xấu Đảng, Nhà nước và chế độ.

Thứ hai, các cấp ủy đảng phải nhận thức đúng vai trò của công tác tuyên truyền cổ động, chú trọng tuyên truyền thông qua làm gương, nêu gương, trước hết là của cấp ủy, bí thư cấp ủy, không nên “khoán trắng” công việc này cho ban tuyên giáo và các cơ quan thông tin đại chúng. 

Phải triển khai đồng bộ, cải tiến nội dung phương thức công tác tư tưởng, nói  phải đi đôi với làm, “xây” phải đi đôi với “chống”, lấy cái đẹp dẹp cái xấu, lấy tích cực đẩy lùi tiêu cực.

Thứ ba, nhận thức đúng và coi trọng công tác văn học nghệ thuật trong tình hình mới. Phát huy mạnh mẽ hơn nữa vai trò của văn học nghệ thuật trong xây dựng con người Việt Nam có bản lĩnh, có ý chí, có văn hóa, có khát vọng. Theo đó, hoạt động văn học nghệ thuật phải hướng tới tính định hướng tư tưởng, mang lại giá trị về mặt tư tưởng chứ không chỉ là giải trí thuần túy hoặc chạy theo thị hiếu giải trí tầm thường của một nhóm người trong xã hội. 

Thứ tư, xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên có đủ tâm, tầm, tài và đề cao vai trò của người đứng đầu trong công tác làm gương, nêu gương.

Năm 2020 là thời điểm diễn ra đại hội Đảng các cấp, tiến tới Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII, chúng ta cần chú ý nâng cao tính dự báo và nêu cao cảnh giác với trước những âm mưu lợi dụng sự kiện chính trị lớn để tăng cường chống phá, xuyên tạc, đặc biệt là hạ thấp, bôi nhọ, nói xấu lãnh đạo, công kích gây mâu thuẫn trong nội bộ. 

Đồng thời, dự báo những phát sinh khác như: xử lý những vấn đề bức xúc, những vấn đề chậm được đổi mới, tránh tâm lý chờ Đại hội xong mới làm; đề cử, tiến cử những cán bộ, đảng viên có đủ năng lực ứng cử vào cấp ủy, quyết không để những kẻ tham vọng quyền lực lọt vào cấp ủy…

* Xin trân trọng cảm ơn đồng chí./.

Thu Hằng (thực hiện).

Nguồn: Tạp chí Ban Tuyên giáo Trung ương Đảng (MH)